09 AYDIN

[ßurcu]

Ege Bölgesi'nde İl merkezi olan Aydın, doğusunda Denizli, batısında Ege Denizi, kuzeyinde İzmir ve Manisa, güneyinde de Muğla illeriyle çevrilidir. İl topraklarının büyük bölümünü dağlık alanlar oluşturur. Batı kesimindeki Akdağ'ın 1891 m.ye erişen Aktaş Tepesi ilin en yüksek noktasıdır. Aydın, orta ve batı kesiminde verimli ovalar, kuzey ve güneyi dağlar ile çevreli Büyük Menderes Havzası üzerinde 8.007 km2'lik bir alan üzerine kuruludur. Kuzey kesimde, Aydın Dağları doğal sınır oluşturur. İlin güney kesimini, Menteşe Dağları olarak tanınan dağlık alanlar engebelendirir. Bu alandaki başlıca yüksek kesimler Karıncalı ve Madranbaba Dağlarıdır. Alçak düzlükler İlin özellikle orta ve batı kesiminde geniş alanlar kaplar. Bu düzlükler, Büyük Menderes Irmağının taşıdığı alüvyonların yığılmasıyla oluşan Büyük Menderes Ovası adıyla anılır. Bu düzlüklerin bazı bölümleri Aydın Ovası, Koçarlı Ovası, Söke Ovası ve Balat Ovası gibi isimlerle tanınmıştır.

Büyük Menderes Ovası kuzeyde ve güneyde kırık fay çizgileriyle sınırlanmış etkin bir deprem alanı üzerinde yer alır. Dağların genellikle kıyıya koşut oluşu, çok girintili çıkıntılı bir kıyı oluşmasına neden olmuştur. Söke Ovasının denize ulaştığı ve Büyük Menderes Deltasının bulunduğu kıyı şeridi oldukça uzun, düz ve sığdır. Dilek Yarımadası ve yarımadanın güneyinde yer alan Büyük Menderes Deltası, Kuşadası ve Söke ilçelerinin sınırları içinde yer almaktadır. Dilek Yarımadası, güneyinde yer alan Büyük Menderes Deltasının oluşum sürecinde bir çok lagün ve bataklığı bünyesinde barındıran sulak alanlar zengin bir flora ve faunaya sahiptir. ?Bafa Gölü? İl'in en büyük gölü olup, Büyük Menderes Deltasının güney doğusundadır. Bu göl, ülkemizdeki sulak alanlardan biri olan Büyük Menderes Deltasının jeomorfolojik gelişimi sonucunda Ege Denizi'nin bir koyu iken göl halini almıştır. Göl çevresi bitki örtüsü, ılgınlardan, zeytinliklerden ve çam ormanlarından meydana gelir. Gölde irili ufaklı adalar mevcuttur. Tabiat Parkı ilan edilen Bafa Gölü, Büyük Menderes Deltasının sahip olduğu ekosistem özelliklerini bünyesinde barındırmakta ve nesli tehlike altında bulunan bir çok kuş türüne çoğalma ve kışlama ortamı yaratmaktadır.Vadi tabanı yer yer genişleyip daralarak doğu-batı doğrultusunda uzanan 584 km uzunluğundaki Büyük Menderes Nehrinin Aydın sınırları içindeki uzunluğu 281 km.dir. Nehrin yüzyıllardır taşıdığı alüvyonlar Aydın ovasını zenginleştirerek Batı Anadolu'nun en geniş düzlüğü haline getirmiştir. Güneyden Büyük Menderes'e karışan Dandalas Çayı, Akçay ve Çine Çayı'nın vadi tabanlarında da ikinci derecede büyük ova düzlükleri yer alır. Bunlar içinde; Bozdoğan-Nazilli karayolunun doğusunda Çerkez Ovası, Çine Çayı orta yatağında Çine Ovası, Çine Çayına dökülen Karpuzlu Çayı çevresinde Karpuzlu Ovası belli başlı ovalarıdır. Akarsu vadileri dışında Samsun Dağlarının batısında bir ay şeklinde denize doğru açılan Davutlar Platformu Aydın'ın en önemli düzlüğüdür.

Yüzölçümü 8.007 km2 olup, deniz seviyesinden 65 m. Yüksekliktedir. İlin 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre; toplam nüfusu 950.757 kişidir.İlin ekonomisi tarıma dayalıdır. Çalışan nüfusun ortalama %70'i tarım sektöründe çalışır. Tarıma elverişli toprakların yarıdan çoğu meyveciliğe, % 40'ı tarla tarımına geri kalanı da sebzecilik ve bağcılığa ayrılmıştır. İhracata yönelik ürünler ağırlıktadır. Meyveciliğe ayrılan alanların büyük bölümünde zeytin, arta kalanında incir yetiştirilir. Tarla olarak kullanılan toprakların büyük çoğunluğunda pamuk ve tütün başta olmak üzere, sanayi bitkileri ekilmektedir. Türkiye genelinde incir üretiminde birinci, pamuk ve zeytin üretiminde ikinci, tütün üretiminde dokuzuncu il durumundadır. Hayvancılık bitkisel üretimden sonra gelmektedir. Sütçülük, tavukçuluk ve arıcılık dışında hayvancılık önemli derecede değildir. İmalat sanayisi, incir, pamuk zeytin gibi ürünleri işleyen sektörler gelişmiştir. 1950'lerden sonra Kemer Hidroelektrik Santralinin hizmete girmesi ile tüketim malları ve inşaat malzemeleri sanayiinde yatırımlar gerçekleşmiştir.

XIX.yüzyılın ikinci yarısında Aydın ilinin ekonomik yapısının gelişmesi, Aydın-İzmir demiryolunun yapılmasıyla başlamıştır. Amerikan iç savaşının başlamasıyla İngiliz tekstil sanayisinin pamuk ihtiyacını karşılamak için pazar arayışları Batı Anadolu'yu ve Aydın-İzmir demiryolunu gündeme getirmiştir. 1853 yılında Robert Wilkin adli bir İngiliz işadamının başlattığı demiryolu inşaatı ile ilgili girişimler sonuç vermiş ve Aydın demiryolu şirketi tarafından 7 Haziran 1866' da 133 km.lik Aydın-İzmir demiryolu işletmeye açılmıştır. Bu modern ulaşım hattı, Menderes Vadisi için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur.

1890 Salnamesi'nden, Aydın'da beyaz ve renkli ipek ile bezlerin dokunduğu öğrenilmektedir. Özellikle Karacasu'da yöreye özgü dokumalar, Nazilli'de peştamal, havlu, battaniye, ipek gömleklik, astarlık bez, Bozdoğan ve köylerinde kıldan çorap, çul, torba, heybe dokunuyordu. Yeni Türkiye Cumhuriyetinin kurulduğu yıllarda , kalkınma ve sanayileşme hareketlerini başlatmak için 17 Şubat ? 4 Mart 1923 de İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Kongrede alınan kararlar doğrultusunda, öncelikle özel sektörün yetersiz olduğu alanlardaki açığın devlet tarafından giderilmesi benimsenmiştir. İzmir İktisat Kongresi ve Cumhuriyetin ilanıyla ülkemiz ekonomik yapılanmada yenilenme sürecine girmiştir. Bu çerçevede, bölgede üretilen incir, pamuk, zeytin, tütün gibi tarım ürünleri Aydın ve Nazilli'de toplanmış, İzmir'de ayıklanmış, tasnif ambalaj edilmiştir. Dolayısıyla bu işlemlerin yapıldığı sanayi dalları İzmir de gelişmiş, Aydın'daki imalathaneler ise genellikle iç tüketime yönelik olarak, tarım ürünleri işleyen gıda, dokuma, sabun, tarım araçları üretiminde faaliyet göstermişlerdir. 1930'lu yıllarda birinci beş yıllık sanayileşme planı hazırlanmış ve bu plan doğrultusunda, Aydın Nazilli' de 1937 yılında faaliyete geçen Nazilli Basma fabrikası kurulmuştur. Atatürk tarafından işletmeye açılan fabrika, Aydın sanayiinin temel taşlarından birini oluşturmuştur.