17 ÇANAKALE

[ßurcu]

ÇANAKKALE TARİHİ

Çanakkale ili birçok uygarlığa beşiklik etmiş, yöreye yerleşmek için gelenler olduğu gibi istila amacıyla gelenler de olmuştur. Mitolojide Hellespontos adıyla anılan Çanakkale Boğazı'nın kuzeybatısında yer alan Gelibolu Yarımadası eskiden Khersonesos (Hersonesos), Biga Ya- rımadası'ndaki topraklar ise Troas olarak bilinirdi. Yapılan kazı ve araştırmalar Çanakkale ilinin Troas bölümünde ilk yerleşme yerlerinin İ.Ö 3500 de kurulduğunu göstermiştir. İl toprakları üzerinde Truva, Dardanos, Abydos, Asos, Sestos ve Gallipolis gibi önemli ilk çağ kenleri kuruldu.

Akha, Dor, Trak, Aiol, Frig ve Lidya egemenliklerinden sonra Troas İ.Ö 6. yy. da Persler' in eline geçti. Çanakkale yöresi birsüre Spar-talılar, Atinalılar ve Persler arasında el değiştirdikten sonra İ.Ö 4. yy da Büyük İskender' in egemenliğine girdi. Büyük İskender Pers ordula-rını bu topraklar üzerinde eski adı Granikos olan Kocabaş (Biga) Çayı kıyısında yapılan bir savaşta yenilgiye uğrattı. Yöre Serevkos, Pontos ve Roma egemenliklerinden sonra Bizans yönetimi döneminde, İS 5. yy da Hunlar' ın 8. yy da da Araplar' ın istilasına uğradı. Daha sonra, bir süre Haçlılar' ın ve Venedikliler' in egemenliğinde kalan il toprakları 14. yy başlarında Karesioğulları' nın, aynı yüzyılın ikinci yarısında da Os-manlılar'ın eline geçti. Çanakkale Boğazı' nın sık sık batıdan gelen yabancı donanmalar tarafından tehdit edildiğini gören Fatih Sultan Meh-met, İstanbul' u altıktan sonra denetimi sağlama amacı ile boğaz kıyılarında kaleler yaptırdı. Daha sonra Köprülü Mehmet Paşa' nın da bazı önlemler almasına karşın Çanakkale Boğazı Cumhuriyet dönemine kadar yabancı donanmaların birçok kez saldırısına uğradı.

I. Dünya Savaşı' nda İngilizler ile Fransızlar' ın Çanakkale Boğazı' nı ele geçirmek amacıyla Osmanlı Devleti' ne karşı açtıkları savaşlar-dan oluşur. 1915 yılı boyunca denizde başlayıp karada süren savaşlar boğazı geçemeyeceklerini anlayan İngiliz ve Fransız kuvvetlerinin geri çekilmeleri ile son bulmuştur. I. Dünya Savaşı' nda İngiltere ve Fransa kendileri aynı safta yer alan Rusya' ya yardım etmek istiyorlardı. Bu yardımı karada Avrupa Kıtasındaki güçlü Almanya engelini aşmadıklarından, deniz yolu ile gerçekleştirmeye karar verdiler. Aşmalrı gereken ilk engel ve ele geçirmeleri gereken ilk geçit Çanakkale Boğazı' ydı. Bu boğazı aşarlarsa İstanbul Boğazı' da kolaylıkla ele geçirilebilir düşün- cesindeydiler. Böylelikle Akdeniz - Karadeniz yolu İngiltere- Fransa ve Rusya' nın denetimine girecek, başkenti İstanbul2 u bile yitiren Os-manlı Devleti' de savaş dışı kalmış olacaktı